Klik “akkoord” als je toestemming geeft voor het gebruik van stemherkenning om je emoties, geslacht, leeftijd en omgeving te analyseren en op basis daarvan een afspeellijst aan te bevelen. Dit zou Spotify je zomaar kunnen vragen over een jaar of wat. Naast je “Discover Weekly” en “Year in Review” zouden dan afspeellijsten als “Melancholy Me” of “Happy Today” kunnen verschijnen in je feed, afhankelijk van je bui. Spotify heeft namelijk een octrooi gekregen voor spraaktechnologie die emoties van gebruikers waarneemt. Op basis daarvan willen ze hun aanbevelingsalgorithmes verbeteren. Vorige maand zette de muziekgigant al een eerste stap: leden in Engelstalige landen kunnen nu hun ‘liked’ muziek sorteren op basis van genre en stemming. Hier is het nog de gebruiker zelf die filtert, in de toekomst zou Spotify voor de gebruiker kunnen gaan filteren. Gaan er nu AVG alarmbellen rinkelen? Wat voor gegevens zijn emoties? En wat mag Spotify daar wel en niet mee?
Laten we beginnen bij het begin: zijn emoties gegevens die onder de AVG vallen? In artikel 4 staan ‘persoonsgegevens’ gedefinieerd als ‘alle informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon („de betrokkene”)’. Aangezien voor het gebruik van Spotify een persoonlijk account is vereist, maakt dat een gebruiker identificeerbaar (door onder andere een naam, e-mailadres en geboortedatum). Een gebruiker van Spotify geldt dus zeker als ‘betrokkene’ in de zin van de AVG. Dat emoties vallen onder ‘alle informatie’, spreekt voor zich. Het is zelfs aannemelijk dat stemgegevens en emotie-analyses vallen onder de categorie bijzondere persoonsgegevens. Onder bijzondere persoonsgegevens vallen immers onder andere gegevens over de gezondheid, mentale gezondheid inbegrepen. Bijzondere persoonsgegevens genieten strengere bescherming middels artikel 9 AVG: verwerking van dit soort gegevens is in principe verboden.
Nu zijn er uitzonderingen op het verwerkingsverbod van artikel 9 AVG. De meeste daarvan vereisen echter noodzaak, wat sowieso al niet makkelijk wordt toegewezen maar al helemaal onaannemelijk is in het geval van muziek aanbevelingen. Maar dan is er nog de uitzondering van artikel 9 lid 1 sub a AVG, dat stelt dat het verwerkingsverbod niet geldt indien “de betrokkene uitdrukkelijke toestemming heeft gegeven voor de verwerking van die persoonsgegevens voor een of meer welbepaalde doeleinden”. Het verschil met de regels voor verwerking van overige persoonsgegevens zit hier in het woordje ‘uitdrukkelijk’. Enkele verwerking op grond van de uitvoering van jouw overeenkomst met Spotify zal dus niet volstaan, maar een vakje aantikken naast een duidelijke omschrijving van de autorisatie wel (“ik geef toestemming voor [x]”). En als we eerlijk zijn: hoeveel van ons lezen die aandachtig door voordat we op ‘oké’ klikken als er een pop-up verschijnt in een app? Zelfs als je dat wel doet, dan nog is toestemming vaak vereist voor gebruik van de app (of dat nu in lijn is met de wet is of niet), waardoor je keuzes gelimiteerd zijn tot toestemming geven of stoppen met de app gebruiken. Veel controle blijft er dan niet over.
Om de spraaktechnologie daadwerkelijk te gaan gebruiken zal Spotify zich dus aan de strengere eisen voor het verwerken van bijzondere persoonsgegevens moeten houden. In ieder geval biedt de AVG wat bescherming tegen de circulatie van zulke gevoelige gegevens. Maar we zullen er niet aan ontkomen, zeker niet doordat dezelfde barrières niet altijd bestaan in andere gebieden. Als Amerikanen straks blitse, nieuwe afspeellijsten op hun Spotify hebben, zal Europa in dat gebied niet willen achterblijven. Het is dus een ingewikkeld samenspel van vooruitgang en privacybescherming. Kunstmatige intelligentie speelt al een grote rol in het vormen van ons leven en onze ervaringen, vaak ook met juist hele handige en mooie, maar (zoals in dit geval wat mij betreft) ook zeer indringende toepassingen.
Geschreven door: Eveline de Jonge
In samenwerking met: Saar Hoek
alle artikelen